مولوي متوكل رهبري هيات طالبان را در مذاكرات با مخالفان در سال هاي ١٩٩٧ و ١٩٩٩ برعهده داشت و در اكتبر ١٩٩٩ به عنوان وزير خارجه طالبان منصوب شد. وي در سال ٢٠٠١ پس از شكست طالبان، مانند اكثر رهبران طالبان فراري شد ولي در اوايل سال ٢٠٠٢ خود را به مقامات دولتي در قندهار تسليم كرد كه ازطرف آنها به امريكاييان تسليم داده شد. نام وي در سال ٢٠١٠ ميلادي از فهرست سياه سازمان ملل متحد حذف شد. حركتي كه عملا وي را به يكي از معدود افراد نزديك به طالبان كه امريكا و اروپا مي توانند براي برقراري رابطه با اين جريان با او در تماس باشند تبديل كرد. 

 

وي در گفت وگوي تفصيلي با «اعتماد» كه در منزل شخصي اش در كابل صورت گرفت هم از اشتباهات طالبان در حكمراني در آن سال ها گفت و هم به ريشه هاي دلايل مبارزه اين گروه به سبك و سياق امروز اشاره كرد.

    

- شما مدتي وزير امور خارجه طالبان و از مسوولان اين جريان بوديد، اگر به گذشته بازگرديد كدام يك از سياست هاي طالبان را مورد انتقاد قرار مي دهيد و مانع از انجام آن خواهيد شد؟

 

هر جريان سياسي و فعالي طبيعتا جنبه هاي مثبت و منفي بسياري دارد. طالبان از اين نظر كه گروهي بود كه از دانشجويان و طلبه هاي دانشجو شكل گرفته بود از اين مشكل رنج مي برد كه استادي در ميان آنها وجود نداشت. با نبود استادهاي كافي، جريان شاگردها آغاز شد. پس از آنكه اين جريان فعاليت هاي خود را از قندهار به آرامي شروع كرده و به سمت كابل آمد، تنها مساله اي كه رسيدگي و تحقق آن بسيار مشكل بود صلح با مخالفين وقت بود، هرچند تلاش هاي بسياري در اين خصوص انجام شد اما با اين وجود دستاورد و كاميابي در اين خصوص به دست نيامد. به نظر من در آن زمان مهم ترين معضلي كه در افغانستان وجود داشت مشكل داخلي و مساله جنگ بود كه هر دو طرف به خصوص جريان طالبان كه حاكميت را در دست داشت در تحقق صلح ناكام ماند. اين ناكامي بزرگ ترين افسوس است.

    

- در شرايطي كه طالبان امريكا را نيرويي اشغالگر در افغانستان مي دانست و كماكان مي داند، چرا حاضر به مذاكره با آنان شديد؟ هدف طالبان از اين مذاكرات چه بود و چرا مذاكره نمايندگان طالبان با امريكا پيش نرفت؟

 

مساله امريكايي ها با مشكلات داخلي كه در سوال بالاهم به آن اشاره كردم متفاوت است. اختلاف هايي كه امريكايي ها با طالبان داشتند، بيشتر بهانه گيري بود. افرادي كه در زمان جنگ با اتحاد جماهير شوروي سابق مورد اعتماد امريكايي ها و مورد حمايت آنها بودند زماني كه مخالف سياست هاي امريكا شدند به دشمن اين كشور بدل شدند. دولت اسلامي در زمان خود مساله مذاكره با امريكايي ها را پيشنهاد كرده بود و البته امريكايي ها هم همواره پيشنهادهايي در اين خصوص ارايه مي كردند اما حاضر به عملي كردن آن و وارد شدن به شكل جدي به روند مذاكره نبودند. دليل آنها از اين امتناع هم اين بود كه ما با شما (دولت اسلامي طالبان) تعامل ديپلماتيك نداريم.

    

- موضع طالبان در قبال دولت جديد در افغانستان چيست ؟ چرا تاكنون حاضر به مذاكره مستقيم با دولت نشده اند؟

 

اصل موضوع چندجانبه است و تنها مساله جنگ با افغان ها نيست. جنگ دو بعد دارد: بعد خارجي و داخلي. زماني كه دولت وحدت ملي با عجله و بي صبرانه توافقنامه امنيتي با امريكا را امضا كرده و در سايه آن مجوز باقي ماندن پايگاه هاي امريكايي در افغانستان را به آنها داد، توقع براي مذاكره رودررو ميان دولت وحدت ملي و طالبان عملااز ميان برده شد و ديگر انتظار هم نمي رود كه دو طرف بتوانند به شكل مستقيم مذاكراتي را با هم آغاز كنند. در حال حاضر زمان آن است كه دولت وحدت ملي درون خود يكصدا شده و با اتخاذ يك موضع واحد وارد مذاكرات غيرمستقيم با طالبان شود. اين مذاكرات بايد با وجود يك ميانجي صورت گيرد. عملاغيرممكن است كه طالبان بدون آنكه وارد پروسه صلح با دولت شود به داخل حكومت راه پيدا كند.

    

- آيا در مدت سه ماه و اندي كه از عمر دولت وحدت ملي گذشته است تماسي ميان طالبان و دولت برقرار شده است؟

 

تا آنجايي كه من اطلاع دارم خير. دولت در حال حاضر بيشتر وقت خود را صرف كارهاي اوليه و بنياديني مانند تشكيل كابينه كرده است.

    

- پيش شرط هاي طالبان براي ورود به مذاكره با دولت مركزي چيست؟

 

پيش شرط ها همواره مانع مذاكرات هستند. ما يك پيش شرط داريم و يك هدف. تا آنجا كه از موضع گيري هاي امارات اسلامي مي توان نتيجه گيري كرد همواره دو موضوع كلان را مطرح مي كنند: موضوع خارجي و موضوع داخلي. در موضوع خارجي مساله آنها نبود نيروهاي نظامي بيگانه در خاك افغانستان است كه متاسفانه همچنان در افغانستان وجود دارد. دومين مساله هم مطالبه تشكيل حكومت اسلامي است كه موضوعي كاملاداخلي است و چندان هم در مقايسه با مساله اول كه حضور نيروهاي خارجي است غيرقابل حل نيست.

    

- به نظر شما طالبان اين آمادگي را دارد كه وارد پروسه شراكت در قدرت شود؟ پيش از ٢٠٠١ طالبان يكه تاز عرصه سياسي در افغانستان بود. در حال حاضر شرايط در افغانستان به گونه اي است كه مردم در انتخابات شركت مي كنند و به نوعي پروسه تشكيل دولت متفاوت از پيش از ٢٠٠١ شده است. ساختار حكومتي مد نظر طالبان چيست؟

 

در شرايطي كه صلح در سايه ابتدا مذاكرات غيرمستقيم و سپس مستقيم محقق شود، هر دو طرف تمايل خواهند داشت كه به نوعي مطالبه هاي كلان خود را محقق كنند. يك طرف به دنبال اجرايي كردن نظام امارت اسلامي و حكومت اسلامي است و طرف ديگر به دنبال عملي كردن نظام جمهوري رياستي است. به نظر من كه البته نظر شخصي من است دو طرف مي توانند بر سر يك نظام پارلماني به نتيجه برسند. شكي نيست كه اگر سيستمي پذيرفته شود و انتخابات صورت بگيرد، گروهي كه برنده اين انتخابات شود حكومت مدنظر خود را تشكيل خواهد داد و طرف مقابل هم به عنوان اپوزيسيون به فعاليت خود ادامه خواهد داد.

    

 - چه ارتباطي ميان طالبان افغانستان و پاكستان وجود دارد؟

 

اين دو گروه شعارهاي مختلف و جغرافياي مختلف دارند اما مشتركاتي هم با هم دارند. هر دو از يك گروه بندي مذهبي كه سني حنفي هستند سرچشمه مي گيرند و در دو طرف مرز به يك زبان صحبت مي كنند. با اين همه اهداف آنها با هم كاملاتفاوت دارد. طالبان افغانستان اعتقاد دارند كه در حال حاضر اشغال كشور همچنان در جريان است و بايد استقلال افغانستان حفظ شود. اين در حالي است كه در داخل پاكستان عمدتا اين گونه مطرح مي شود كه بايد شريعت محمدي اجرايي شود.

    

- چندي پيش طالبان پاكستان با حمله به يك مدرسه در پيشاور تعداد بسياري از دانش آموزان را به رگبار بست. اتفاقي كه خشم جهاني را برانگيخت. كشتن كودكان بي گناه نه در چارچوب حفظ استقلال يك كشور و نه در قاموس شريعت محمدي است. چرا كودكان هدف قرار گرفتند؟

 

در جنگ عمدا يا سهوا اين مشكلات به وجود مي آيد . واضح است كه كشته شدن بيگناهان قابل توجيه نيست. هم حكومت افغانستان و هم طالبان اين مساله در سطح كلان و اتفاق پيشاور را رد كرده و تقبيح كردند. اين مساله هرچند به دليل نقض حقوق بشر جنبه عمومي هم پيدا مي كند اما از آنجا كه در آن سوي مرزهاي افغانستان و در پاكستان رخ داده يك مساله پاكستاني است.

    

- فكر مي كنيد نگاه مردم افغانستان به طالبان چگونه است؟ حملات طالبان بسياري از غيرنظامي ها را در افغانستان هم به كشتن داده و مردم به اين گروه و نيت آن بدبين شده اند.

 

موضع مردم در روستاها با شهرهاي بزرگ متفاوت است. در شهرها به اين دليل كه دولت مركزي تسلط دارد و مطبوعات هم نقش پررنگي دارند مي توانند بر افكار مردم تاثيرگذار باشند و همين مسائل به اندكي بدبيني به طالبان در ميان مردم شهرهاي بزرگ منتهي شده است. اما در روستاها مردم به نحوي از طالبان پشتيباني مي كنند به اين دليل كه از عملكرد خارجي ها و عملكرد مسوولان محلي كه نااهل هستند ناراضي اند. مردم افغانستان مستاصل و سال هاست قرباني جنگ شده اند و مي خواهند از سكون و آرامش نسبي در كشور خود برخوردار باشند. در اين شرايط هر گروه و هر جرياني كه اين آرامش نسبي را به آنها بدهد مورد قبول آنها خواهد بود.

    

- چرا در جريان انتخابات افرادي كه براي شركت در انتخابات به حوزه هاي راي گيري رفتند بعضا تهديد شدند يا انگشت عده اي قطع شد؟ چرا يك افغان بايد به دليل اختلاف سياسي يا سهم خواهي خود با يك افغان ديگر چنين رفتاري بكند؟

 

اين موضوعات بسيار پيچيده است. در افغانستان حدود ٤٠ كشور خارجي حضور دارند و پديده هاي استخباري آنها هم حضور دارند. به نظر نمي رسد كه طالبان هم اين مساله را بپذيرند كه اين قبيل اقدام ها همواره از سوي نمايندگان آنها انجام مي شود. گروه هاي خودسر و ديگر گروه هاي شبه نظامي حاضر در افغانستان و حتي گروه هاي استخباراتي همگي مي توانند در اين امر دست داشته باشند.

    

- گفته مي شود رابطه نزديكي ميان طالبان يا حداقل بخش هايي از آن با برخي بخش هاي نظامي در پاكستان ازسال هاي گذشته وجود داشته و كماكان ادامه دارد و در واقع هدف گذاري درگيري فعلي در افغانستان لزوم نيات طالبان نيست. آيا با اين موضوع موافقيد؟

 

اين موضوع بسيار متنازع است چرا كه حكومت افغانستان همواره شكايت دارد كه گروه هاي استخباراتي از پاكستان، طالبان را مورد حمايت قرار مي دهند و البته هم گروه هاي استخباراتي پاكستان و هم طالبان اين مساله را تكذيب مي كنند. در مقابل وجود نيروهاي خارجي در افغانستان حركت غيرقابل انكاري است چرا كه هم ما حضور خارجي ها را به چشم مي بينيم و هم اينكه دولت در افغانستان اين مساله را به صراحت اعلام مي كند كه ما از حمايت هاي بيروني برخوردار هستيم. در حال جنگ همواره تبادل اين گونه اتهام ها وجود دارد و اميدوار هستيم هر چه سريع تر صلح برقرار شود چرا كه در زمان صلح شرايط هم به سكون و آرامش نسبي مي رسد.

    

- شما از ضرورت وجود ميانجيگري ميان طالبان و دولت مركزي سخن گفتيد. به نظر شما چه كشوري مي تواند نقش اين ميانجي را بهتر و موثرتر بازي كند؟

 

به نظر من ميانجيگري داخلي مهم تر از ميانجيگري خارجي است چرا كه افغان ها در جريان اصل موضوع قرار دارند و دلسوز ماجرا هستند. با اين همه كشورهاي همسايه به خصوص كشورهايي كه بي طرف هستند در كنار نهادهاي بين المللي مي توانند از روند اين مذاكرات حمايت كنند.

    

- نظر شما در خصوص ميانجيگري عربستان سعودي چيست؟

 

در حال حاضر عربستان سعودي چندان مطرح نيست. پيش از اين يك بار تلاش شد كه عربستان سعودي وارد صحنه مذاكرات شود اما به اين دليل كه پاي پيش شرط قطع رابطه طالبان با القاعده به ميان آمد، ره به جايي برده نشد. پس از اين اتفاق نام قطر به ميان آمد و در حال حاضر هم نام چين به گوش مي رسد.

    

- چرا چين؟ چه ويژگي در چين اين كشور را به گزينه مطلوب بدل كرده است؟

 

چين هم همسايه ما است و هم وزنه اقتصادي و سياسي قابل توجهي به حساب مي آيد. بر همين اساس چيني ها مي توانند شاهد و ضامن خوبي براي مذاكرات باشند. چيني ها هم نياز اقتصادي به افغانستان دارند و هم نياز امنيتي آنها در تامين امنيت داخلي در افغانستان است. در شرايطي كه افغان ها اراده اي براي صلح داشته باشند چيني ها مي توانند كمك شاياني به ما بكنند.

    

 - چه ارتباطي ميان القاعده و طالبان وجود دارد؟ آيا همچنان بيعت نانوشته اي ميان آنها وجود دارد؟

 

القاعده سازماني است كه تا به امروز جغرافيا نداشته و اهداف بين المللي را هم دنبال مي كند اما طالبان داراي جغرافيا هستند و همچنين اهداف ملي را هم دنبال مي كنند. در اين شكي نيست كه دشمن دشمن با هم همسنگر مي شوند. به دليل وحدت فكري كه در مقابل امريكا ميان طالبان و القاعده به چشم مي خورد به نظر مي رسد كه يك دوستي اخلاقي بين اين دو گروه باشد.

    

 - در شرايطي كه وارد پروسه شراكت در قدرت شويد، آيا باز هم به اتحاد با القاعده ادامه خواهيد داد؟

 

چنين پيماني وجود نداشته و ضرورتي هم ندارد. زماني بود كه سران القاعده در افغانستان دست به جهاد زده بودند و در مقابل اتحاد جماهير شوروي سابق هم ايستاده بودند. بنابراين زماني كه طالبان برخي مناطق را به سيطره خود درآوردند، آنها هم در اين خاك حضور داشتند. مهمان نوازي افغان ها و اينكه بالاخره القاعده شريك روزهاي جهاد بود منجر به پذيرش آنها شد. با اين همه هم سعودي ها و هم امريكايي ها خواهان خارج شدن آنها از افغانستان بودند. به هرحال مهماني القاعده در افغانستان و ميزباني طالبان در اين كشور به پايان رسيده است. اما فعاليت هاي اين گروه در عراق و برخي كشورهاي عربي كه تشنج وجود دارد همچنان ادامه دارد چرا كه اين گروه مي تواند به دليل همزباني و در برخي موارد هم عقيده بودن با برخي از گروه ها در اين كشورها به حيات خود ادامه دهد. همچنين در برخي مناطق مرزي پاكستان هم اين گروه به فعاليت هاي خود ادامه مي دهد و تا زماني كه صلح به افغانستان برسد به نظر مي رسد كه آنها هم جايگزين هايي به جاي افغانستان براي خود داشته باشند.

    

- شما از لزوم خروج نيروهاي خارجي از افغانستان سخن مي گوييد. اين در حالي است كه ارتش و نيروهاي امنيتي افغانستان چندان قادر به تامين امنيت كشور به شكل مستقل نيستند. چگونه چنين مطالبه اي را در نبود قواي امنيتي كافي مطرح مي كنيد؟

 

اگر حالت جنگ در افغانستان ادامه پيدا كند طبيعتا بقاي خارجي ها مي تواند از منظر خارجي براي ادامه آن به صرفه تر باشد. اما اگر به سمت شرايط صلح در حال حركت هستيم طبيعي است كه به نيروهاي خارجي نيازي نداريم و به نيروهاي مدافع نياز داريم. اگر تمام افغان ها سر يك محور جمع شوند و وحدت ملي وجود داشته باشد شكي نخواهد بود كه افغان ها مي توانند كار را به خوبي پيش ببرند. نگراني اصلي بسياري از سياستمداران افغان اين است كه اين ارتشي كه در حال تربيت شدن است براي شرايط جنگ تربيت مي شود و اي كاش اين وضعيت جنگ به صلح بدل شود.

    

- اگر امروز انتخاباتي برگزار شود فكر مي كنيد كه طالبان راي قابل توجهي را به خود اختصاص دهد؟

 

پاسخ اين مساله را بايد در تحولات آينده جست وجو كنيم كه آيا اين گروه طرح هاي خوبي ارايه خواهد كرد؟ از يك طرف دولت فعلي در افغانستان به فساد متهم است و اين فساد و عملكرد ضعيف و البته مساله قاچاق مواد مخدر و همچنين دوتابعه بودن بسياري از وزراي پيشنهادي به مجلس مي تواند به بهبود وجه طالبان كمك كند. شايد تمام افغانستان پشت سر طالبان قرار نگيرد اما احتمال دارد كه رقم قابل توجهي از آنها حمايت كنند.

    

- آيا در شرايطي كه طالبان وارد پروسه قدرت شود و در انتخابات شركت كرده و برگ برنده را به رقيب واگذار كند، اين عقلانيت سياسي در اين گروه به وجود آمده است كه كنار بكشد و باز هم افغانستان را به سمت آشوب و بي ثباتي پيش نبرد؟

 

 بحث ما اشغال است: اگر اشغال خاتمه پيدا كند شرايط هم فرق خواهد كرد. طالبان در ابتدا دچار انحراف شد چرا كه كار از دست اساتيد خارج شده و به دست شاگردان افتاد. در شرايطي كه در كشور ثبات و آرامش وجود داشته باشد دليلي براي جنگ وجود نخواهد داشت. برخي گمان مي كنند كه طالبان جنگجو هستند اما در حال حاضر مي بينيم كه هم پيش از طالبان جنگ وجود داشت و هم پس از آن وجود دارد. پيش از حضور نيروهاي خارجي هم جنگ بود و شايد پس از رفتن آنها از افغانستان هم جنگ ادامه پيدا كند. همه چيز به شرايط و انگيزه ها براي ادامه جنگ بستگي دارد. اگر نظام سياسي ثابتي داشته باشيم و افغانستان هم افغانيزه شود و خارجي هم وجود نداشته باشد دليلي وجود نخواهد داشت كه جنگ ادامه پيدا كند. پس از اين مدت طولاني جنگ و تجربه هاي تلخ ما اعتقاد داريم كه جنگ يك هوس و يك انتخاب نيست بلكه يك مجبوريت است. اگر سيستم واحدي ايجاد شود و استثناها از ميان برود مي توان به وجود آينده اي درخشان براي افغانستان اميدوار بود.

    

- جنگ با نيروهاي خارجي و هدف قرار دادن آنها با اسم استقلال شايد توجيه پذير باشد اما چرا طالبان براي نشان دادن مخالفت خود با نيروهاي خارجي، هموطن خود را كه غيرنظامي است، هدف قرار مي دهد؟

 

در حال حاضر جنگ پيچيده و چندجانبه اي در جريان است. فردي كه چند كيلو باروت را به خود مي بندد و خود را منفجر مي كند تنها براي آسيب رساندن به خود و خودكشي نيست كه اين كار را در ملاءعام مي كند بلكه در شرايط جنگ هستيم. من رفتارهاي طالبان را تاييد نمي كنم اما به دنبال بيان ريشه هاي اين رفتارها هستم. ما در جنگي غيرمتوازن هستيم و شايد اين رفتارها نوعي برابري در ميان دو طرف ايجاد كند. پيش از حضور امريكايي ها در افغانستان هم جنگ بود اما هيچگاه عمليات هاي انتحاري انجام نمي گرفت. انگيزه بسيار مهم است چه در فلسطين و چه در افغانستان. باز هم مي گويم كه اگر شرايط فراهم و عدالت برقرار شود احتمالااين مسائل هم از ميان خواهد رفت.

    

- موضع طالبان در خصوص جمهوري اسلامي ايران چيست؟ به هرحال ايران، طالبان را به رسميت نشناخت.

 

جمهوري اسلامي ايران زماني كه جهاد افغان ها عليه اتحاد جماهير شوروي سابق ادامه داشت كنار ملت افغانستان ايستاد. از سوي ديگر ايراني ها پس از طالبان هم ميزبان افغان هاي بسياري بودند و هنوز هم هستند. ايران هم كشوري است كه در آن قوانين اسلامي اعمال مي شود اما در زمان حاكميت طالبان به اين دليل كه جمهوري اسلامي ايران به استاد رباني بسيار بيش از حد نزديك بود باعث تشنج و جنجال شد. بالاخره در انتها مقداري پيشرفت در مورد تجارت و ترانزيت صورت گرفت كه چشمگير بود. در ايران شكي وجود داشت و عده اي مي گفتند كه طالبان پروژه امريكايي ها هستند. 

 

وقتي كه امريكايي ها به افغانستان آمدند با كساني هماهنگ شدند كه زماني همپيمان هاي ايران بودند. شايد اين شك هم تا حدودي از بين رفته باشد. مساله دوم، مساله مذهب است. در اين شكي نيست كه اكثريت مردم افغانستان سني هستند ولي مسلمان هستند و جهان اسلام هم مذاهب متفاوتي را در خود جاي داده است. ايران و طالبان در شرايط صلح مي توانند بر اساس دين واحد، زبان واحد و اعتقاد به يك سري موازين واحد همكاري ها با يكديگر را ادامه دهند زيرا طالبان سياست ملي دارند و معتقد به احترام متقابل هستند و همزيستي قابل تبديل به چيز ديگري نيست، جغرافيا تغيير نمي كند و ما در اين مورد اين قدر بد بين نيستيم.

    

- طالبان در دوران تسلط خود بر افغانستان محدوديت هاي وسيعي را براي زنان در جامعه اعمال كردند. آيا جنابعالي شخصا هنوز اعمال اين محدوديت ها را جايز مي دانيد ؟ آيا رهبري طالبان يا افراد شاخص آن هنوز بر اين باورند ؟

 

اگر اصطلاح غربي ها مبني بر حق مساوي زن و مرد را مد نظر بگيريد بايد بگويم كه اين مساله در ايران هم وجود ندارد. خوشبختانه يا متاسفانه بايد بگويم كه در عربستان سعودي هم وجود ندارد. به نظر من مهم تامين عدالت است. برابري دو جنس از هر لحاظ غيرعادلانه است. اما حقوق معتدل كه تبعيضي قايل نشويم و زنان هم تحقير نشوند حق مسلمي است كه خداوند هم براي زنان و هم براي مردان در نظر گرفته است. نه ظلم زن به مرد و نه مرد به زن نبايد وجود داشته باشد. در افغانستان بسياري از مسائل نمايشي است. بحث حقوق زنان و تعريف درست از آن زمانبر است و در بسياري از مسائل سنتي و آموزش و پرورش ريشه دارد. تا زماني كه در افغانستان ثبات برقرار نشود و كارهاي زيربنايي انجام نگيرد و همه چيز نمايشي باشد تنها و تنها از مساله زنان و حقوق آنها به عنوان يك حربه استفاده مي شود. جهان غرب همواره با همين حربه ها كشورهاي مستضعف را مورد سوءاستفاده قرار داده است.

    

- آيا در شرايطي كه طالبان به قدرت بازگردد با تعريف مشخص خود از عدالت و اسلام حق تحصيل از زنان گرفته خواهد شد و موقعيت هايي كه در اين ١٣ سال در اختيار زنان قرار داده شده است از آنها سلب خواهد شد؟

 

زماني كه طالبان در افغانستان حكومت مي كردند شرايط جنگي حكمفرما بود و افغانستان از نظر نظامي هم يكپارچه نبود. حالت دوگانه اي بر افغانستان حاكم بود. در برخي از شهرها كه دور از خط اول جنگ بودند زندگي عادي جريان داشت اما در شهرهايي كه خط اول جنگ بودند همه چيز تحت الشعاع جنگ قرار داشت. از سوي ديگر حكومت وقت از جانب جامعه بين المللي هم رانده شده و منزوي شده بود. شكي نيست كه در زمان طالبان نسبت به امر تعليم و همچنين ديگر امور مملكتي نارسايي هايي وجود داشت. 

 

اين نارسايي ها به اين دليل نبود كه طالبان حاضر به اعطاي حقوق زنان به آنها نبود بلكه طالبان بودجه اي براي اين كار نداشت و مردان هم از بسياري مسائل محروم بودند. اين يك قاعده است كه اگر اصل يك مساله به وجود آيدتوسعه آن آسان تر است. مثلاما در زمان حاكميت طالبان ٣٠ دوره محصلين طب داشتيم و جدا از متون درسي، در بيمارستان ملي افغانستان و زير نظر دكتر سهيلاكه زماني وزير صحت عامه آقاي كرزي بود دوره خود را تكميل كردند. همچنين ما در استان هاي وردك و غزني مكاتب جدا براي زن و مرد داشتيم كه توسط كشورهاي سوئد و نروژ حمايت مي شدند. همچنين مورد ديگر توسط وزارت حج و اوقاف نظارت مي شد و در مساجد زن و مرد جدا بودند. در مورد پليس و زنداني هاي زن هم اين جدايي را رعايت مي كرديم. در وزارت تحصيلات عاليه هم ما اين كار جدا سازي را انجام داده بوديم.

    

- امكان حضور داعش در افغانستان را با توجه به شناختي كه از طالبان و رهبري آن داريد به چه ميزان مي بينيد ؟ چه تفاوت هايي يا شباهت هايي را ميان طالبان و داعش مي بينيد؟

 

داعش زماني جغرافياي مشخصي داشت كه در سوريه و عراق فعال بود و پس از آن به گروهي به نام امارت اسلامي بدل شده كه بدون جفرافيا هم است. در افغانستان مسائل متفاوت است. در هيچ كدام از شهرهاي افغانستان داعش اعلام خلافت نكرده است اما آوازه هايي به گوش مي رسد كه داعش هم در افغانستان هواداراني پيدا كرده است. 

 

اين مساله طبيعي است كه افرادي كه احساس ضدامريكايي داشته باشند يا به مسائل شيعه و سني به چشم مسائل تفرقه افكنانه نگاه كنند، مي توانند به عنوان مثال توجه برخي را در افغانستان هم به سمت خود جلب كنند. اما اين مساله كه داعش در افغانستان گروه هايي را تشكيل بدهد كه به نيابت از آن بجنگند مي تواند نگران كننده باشد. اين مساله در صورت تحقق در افغانستان هم براي جامعه افغاني و هم براي طالبان مشكل ساز خواهد شد. البته هنوز اين مساله تاييد نشده است كه آيا طرفداران داعش در افغانستان به شكل گروهي به سمت فعاليت هاي نظامي پيش رفته اند يا خير؟

    

- در حالي كه برخي گروه ها نظير داعش يا حتي تحرك طالبان پاكستان و حتي القاعده برخورداراز رهبري هستند كه با ارسال پيامهاي تصويري با نيروهاي خود سخن و مواضع خود را مي گويند، برخي معتقدند كه رهبري طالبان، آقاي ملامحمد عمر به دليل عدم وجود اين قبيل پيام ها در قيد حيات نيست. نظر شما در اين مورد چيست؟

 

در خصوص تاييد يا تكذيب در قيد حيات بودن فردي مانند ملامحمد عمر در شرايط عادي نيستيم. در حال حاضر جبهه منسجمي براي جنگ مانند آنچه كه در قبال اتحاد جماهير شوروي سابق وجود داشت، وجود ندارد. بنابراين چهره هايي مانند ملامحمد عمر نياز دارند كه خود را پنهان نگه دارند تا هم بتوانند از حملات مصون باشند و هم اينكه مسووليت هاي خود را پيش ببرند. بنابراين نمي توانيم بگوييم كه عدم آشكار بودن آنها به معناي عدم حيات شان است.

    

- تا چه اندازه به آينده افغانستان چه از منظر سياسي و چه از نظر اجتماعي در سايه ساختار سياسي كه در اين كشور شكل گرفته اميدوار هستيد؟ به نظر مي رسد كه برخي از مردم با تطويل پروسه بازسازي سياسي و امنيتي نااميد شده اند.

 

مردم هم مايوس هستند و هم اميدوار. مساله اينجاست كه سياستمداران در راس افغانستان كدام راه را انتخاب مي كنند: راه دورانديش و دلسوزانه كه مردم را اميدوار كند يا راهي كه مردم را مايوس تر كند. مردم مايوس هستند به اين دليل كه حكومت هاي پياپي كه در افغانستان به روي كار مي آيند به جاي آنكه به اولويت هاي افغاني فكر كنند به اولويت هاي خارجي توجه مي كنند. اين مساله در خصوص امضاي پيمان امنيتي با امريكا به عنوان نمونه مصداق دارد. برخي اين گونه توجيه مي كنند كه اگر كمك هاي خارجي نباشد مردم افغانستان در سختي خواهند بود آيا اين هزينه به اين قيمت مي ارزد كه ما دو جنگ را تجربه كنيم؟ 

 

زماني كه خارجي ها خاك افغانستان را ترك كنند ما مي توانيم همزيستي مسالمت آميز و پذيرش يكديگر را ياد بگيريم. در اين شكي نيست كه مردم قرباني جنگ هستند هم از لحاظ امنيت و جنگ و هم از لحاظ فقر، جهل و ناداني و مواد مخدر و فساد اداري. اين مسائل در حقيقت معضلاتي هستند كه مبارزه مي طلبند. مبارزه با اين مسائل هم به ثبات سياسي و امنيتي نياز دارد. ثبات هم بدون صلح ممكن نيست. صلح هم بدون اراده و ميانجي ممكن نيست. هنوز ما يك اراده واحد در بين سياستمداران نمي بينيم. رييس جمهور افغانستان يك ادعا را مطرح مي كند و معاون اول او حرف ديگري مي زند. اميدواريم كه با تشكيل كابينه وضعيت بهتر شود و به مسائل مهم تر مانند صلح و برقراري ثبات برسيم. در افغانستان گروه ها و افرادي هستند كه بتوانند به روند صلح كمك كنند.

    

- نيازهاي مالي طالبان چگونه تامين مي شود؟

 

شكي نيست كه طالبان نسبت به دولت كم هزينه هستند. جنگ دولت افغانستان جنگ دفاعي است اما جنگ طالبان جنگ چريكي است. طالبان همواره از مردم در شهرهاي مختلف كمك هايي دريافت مي كنند. اما عمده پرداخت هاي مالي به طالبان از سوي جهان اسلام صورت مي گيرد. البته منظور از جهان اسلام، دولت هاي اسلامي نيستند بلكه مردم مسلمان. در جهان اسلام يك احساس ضد امريكايي وجود دارد و طالبان هم مي توانند به نحوي گروه هايي را راضي كنند كه به آنها كه عليه امريكا مي جنگند، كمك كنند.

    

- بنابراين حمايت هاي مالي دولتي از طالبان وجود ندارد؟

 

تا جايي كه من مي دانم خير.